Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri (SEÖS) Tebliği Nedir?

Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri (SEÖS) Tebliği, 12.10.2011 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanmış ve aşağıda belirtilen durumlara dahil olan işletmelerin, Sanayi kaynaklı hava kirliliği kontrolü yönetmeliği, Atıkların yakılması yönetmeliği ve Yerel yönetimlerce belirlenen parametrelerinin sürekli olarak ölçülmesi, takip edilmesi ve bu verilerin bakanlık sistemine aktarılması esasını tanımlamaktadır.

Temel olarak SEÖS Tebliğinin amacı, kirletici emisyon kaynaklarının sürekli olarak izlenerek, çevreye olan etkilerini asgari düzeye indirgemektir.

Sürekli Emisyon ölçüm sistemi kurulması ve işletilmesi aşağıdaki adımlara tabiidir.

• Mevcut tesisin SEÖS kurulumuyla ilgili mükellefiyetinin araştırılması
• Kurulması zorunlu ise ölçülmesi gereken parametrelerin belirlenmesi
• KGS1 (Birinci seviye kalite güvence sistemi) Sertifikalı sistemin temini ve EN14181 standardına uygun şekilde kurulumunun sağlanması
• İşletme veya taşeron bir firma tarafından hazırlanan fizibilite raporunun, Valilik tarafından onaylanması
• Bakanlıkça akredite olmuş bir Emisyon laboratuvarı tarafından sistemin kontrolünün sağlanması ve KGS2 (İkinci seviye kalite güvence sistemi) prosedürünün yerine getirilmesi
• İşletme tarafından en az ayda 1 kez olmak üzere KGS3 (Üçüncü seviye kalite güvence sistemi) işlemlerinin yapılması ve hazırlanan raporların işletmede muhafaza edilmesi
• Bakanlıkça akredite olmuş bir Emisyon laboratuvarı tarafından yapılacak olan YGT (Yıllık geçerlilik testi) ile daha önce yapılan KGS2 testlerinin geçerliliğinin kontrolünün sağlanması.

1. SEÖS Kurmak ile Mükellef Olan Tesisler :

Sektör ayrımı olmaksızın;

• Büyük yakma tesisleri
• Anma ısıl gücü 10 MW ve üzeri olan katı ve sıvı yakıtlı yakma tesisleri
• Periyodik emisyon ölçümlerinde SKHKKY EK-3'de belirlenmiş kütlesel debi sınır değerlerini aşan tesisler
• Demir-Çelik ergitme ve Ark ocaklarındaki Toz toplama bacaları
• Kireç fabrikaları (toz ve debi ölçümü için anma ısıl gücü dikkate alınmaz. Ancak SKHKKY EK-3'e göre ısıl gücü 10MW üzeriyse veya kütlesel debisi limit değeri aşıyorsa CO ve O₂ parametreleri de sürekli izlenmelidir.)
• Atık yakma tesisleri
• Bakanlık veya Valilik kararıyla sürekli izlemeye tabii tesisler

2. Kurulması Zorunlu ise Ölçülmesi Gereken Parametrelerin Belirlenmesi

İlgili sanayi kuruluşu SEÖS kurmakla mükellef ise SKHHKY veya Atıkların yakılması yönetmeliğinde tabii olduğu limit değerlerine uygun şekilde sistem kurmalıdır. 

Ölçülecek olan parametrelerin limit değeri dikkate alınarak cihaz seçimi yapılmalıdır.

3. KGS1 (Kalite güvence Seviyesi 1) Sertifikalı Sistemin Temini ve EN14181 Standardına Uygun Şekilde Kurulumunun Sağlanması

Ölçülecek olan parametrelerin belirlenmesinden sonra uygun sistem tercihi yapılmalıdır.

Sistem seçimi yapılırken aşağıda belirlenen adımlar dikkatle ve özenle takip edilmelidir:

1. Sistemin kurulacağı emisyon kaynağının tüm içeriği, baca özellikleri, yakıt tipi ve dış ortam özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır.
2. Teknik açıdan uygun sistemin belirlenmesinden sonra yasal verilerinde uyumlu olup olmadığı incelenmelidir.
3. Seçilecek olan sistemin EN14181 KGS1 (QAL1) Sertifikası olmalıdır. Bu sertifika TUV, MCERTS veya her ikisinden de alınmış olmalıdır.
4. Sertifikanın var olması yeterli bir veri değildir. Sertifika içeriğinin aşağıda belirtilen detaylar dahilinde incelenmesi gerekir,

• Geçerlilik süresi
• Sertifikada sistemin bazı sanayi dallarında kullanıma uygun olup olmamasıyla ilgili herhangi özel bir ibarenin mevcut olup olmaması
• Sertifikada mevcut bulunan, sertifikalı ve tamamlayıcı ölçüm aralıklarının, emisyon limit değerinin 1,5 katının üstünde kalması.  (Örneğin toz limit değeri 30 olan bir işletme için, sertifikalı ölçüm aralığının 0-45 mg/m3'ün altında olmaması gibi.)
• Belirsizlik değerlerinin EN15267-3 Standardına uygun olması
• KGS3 prosedürü
• Sistemin bakım periyodu

1. Baca şartlarına ve yasal zorunluluklara uygun olarak seçilen sistemin kurulumu, EN14181 standardına uygun olarak yapılmalıdır.
2. Cihazların baca üzerine montajı Tebliğe uygun şekilde yapılmalıdır.
3. Sistemle birlikte, bakanlığa bağlantı sağlayabilecek alt yapıya sahip bir emisyon yazılımı da kurulmalıdır. Bu yazılım, sistemden alınan verileri toplayarak bakanlık sistemiyle bağlantı sağlayacaktır. Bakanlık tüm emisyon verilerini sürekli olarak çekebilecektir.

4. İşletme veya Taşeron Bir Firma Tarafından Hazırlanan Fizibilite Raporunun Valilik Tarafından Onaylanması

İşletme,

• Prosesle ilgili teknik verilerin,
• Baca boyu ve şeklinin,
• Platform ve merdiven dizaynının,
• Temin edilen emisyon ölçüm sisteminin,
• Sistemin kurulum şeklinin uygunluğuyla ilgili bir rapor hazırlamaktadır.

Hazırlanan rapor Valiliğe sunulur ve 2 ay içerisinde olumlu ya da olumsuz dönüş sağlanır. Olumsuz bir dönüş sağlanırsa, işletme 1 ay içerisinde tüm eksiklerini gidererek tekrar Valiliğe başvurur.

Fizibilite raporu onaylandıktan sonra işletme 4 ay içerisinde KGS2 yaptırmalı ve rapor/sonuçlarını Valiliğe sunmalıdır.

5. Bakanlıkça Akredite Olmuş Bir Emisyon Laboratuvarı Tarafından Sistemin Kontrolünün Sağlanması ve KGS2 (İkinci Seviye Kalite Güvence Sistemi) Prosedürünün Yerine Getirilmesi

Fizibilite raporunun onaylanmasından sonra yapılacak olan KGS2 işlemi Bakanlıkça yetkili laboratuvarlar tarafından yapılır.

Bu testlerde kurulmuş olan sistemle birlikte paralel ölçümler yapılarak, kalibrasyon fonksiyonu çıkarılır.

Bu testlerde :

• İşlevsellik testi,
• SRM'ler (Standart referans Metot) ile paralel ölçümler,
• Verilerin değerlendirilmesi,
• SEÖS'ün kalibrasyon fonksiyonu ve geçerliliğinin belirlenmesi,
• Değişkenliğin hesaplanması,
• Değişkenlik testi,
• Raporlama,

KGS2 testleri 5 yılda 1 yapılır. Bakanlığın gerek görmesi, kurulmuş sistemdeki cihaz değişimi ve her yıl yapılan YGT'de, KGS2 fonksiyonunun geçersizliği durumlarında bu süre kısalabilir.

6. İşletme Tarafından En Az Ayda 1 Kez Olmak Üzere KGS3 (Üçüncü Seviye Kalite Güvence Sistemi) İşlemlerinin Yapılması ve Hazırlanan Raporların İşletmede Muhafaza Edilmesi

Üçüncü seviye kalite güvence sistemi, ikinci seviye kalite güvence sistemi yöntemiyle SEÖS'ün kalibrasyon fonksiyonu belirlendikten sonra, işletme süresince SEÖS'ün geçerli olan kalibrasyon aralığında kalıp kalmadığının kontrol edilmesi maksadıyla uygulanan yöntemdir.

KGS3 işletme sahibinin sorumluluğundadır. İşletme bu işi kendi yapabilir ya da taşere edebilir.

• SEÖS'e belli aralıklarla sıfır ve span okumaları yaptırılarak kayma ve duyarlılıktaki değişiklikler tespit edilir ve bu değerlerin KGS1 süresince belirlenen özellikler ile tutarlı olup olmadığı kontrol edilir.
• Sıfır ve span okumaları için referans malzemeler kullanılır.
• Sıfır ve span kontrolleri yapıldıktan sonra okunan değerler, cihaz üzerinden referans malzeme değerlerine ayarlanamaz.
• SEÖS'ün kurulumundaki işletim şartlarını korumak maksadıyla KGS1 süresince belirlenen kaymanın ve duyarlılığın kontrol altında olduğunu doğrulamak için kontrol çizelgeleri kullanılır. Kontrol çizelgelerinden elde edilen sonuca göre, SEÖS'e bakımın gerekli olup olmadığı belirlenir. İki çeşit kontrol çizelgesi kullanılabilir.

a) CUSUM Kontrol Çizelgesi,

b) SHEWART Kontrol Çizelgesi.

7. Bakanlıkça Akredite Olmuş Bir Emisyon Laboratuvarı Tarafından Yapılacak Olan YGT (Yıllık Geçerlilik Testi) ile Daha Önce Yapılan KGS2 Testlerinin Geçerliliğinin Kontrolünün Sağlanması

YGT, yılda bir kere on iki ay ara ile yapılır. KGS2'de tespit edilen kalibrasyon fonksiyonunun geçerli olup olmadığı kontrol edilir.

YGT'de sırasıyla;

• İşlevsellik testi,
• SRM ile paralel ölçümler,
• Verilerin değerlendirilmesi,
• SEÖS'ün kalibrasyon fonksiyonu ve geçerliliğinin belirlenmesi,
• Değişkenliğin hesaplanması,
• Değişkenlik testi,
• Raporlama,

Sistemlerin kurulması ve tüm bu süreçlerin takibi için İşletmeler SEÖS'ten sorumlu olarak, üniversitelerin en az 4 yıllık eğitim veren mühendislik fakülteleri ile fen fakültelerinin fizik ve kimya bölümlerinden mezun bir personel bulundurmak zorundadır.

Sonuç olarak; Sürekli emisyon ölçüm sistemleri, hava kirliliğinin kontrol altına alınmasında büyük rol almaktadır. Ayrıca ısıl işlem bacalarında yakıtın verimli şekilde yakılmasının kontrolü de yine bu sistemler sayesinde sağlanmaktadır.

Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri(SEÖS) Tebliğini indirmek için tıklayınız!