Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Koruma Yönetmeliği'nde her endüstrinin kirletici emisyon limit değeri yer almaktadır. Bahsedilen bu kirleticilerden biri de NOx (NO + NO2) parametresidir. NOx, yönetmelikte birkaç farklı şekilde ifade edilmektedir. Bazı endüstriyel sektörün limit değerleri; NOx (NO2 cinsinden), bazılarının ise NO ve NO2 (NO2 cinsinden) ifadesiyle yer almaktadır. Her iki ifade de aynı sonuca ulaşarak, NO ve NO2 parametrelerinin ayrı ayrı veya birlikte ölçümünü talep etmektedir.
Ülkemizde NOx limit değeri olan tüm işletmelerin neredeyse hepsi yalnızca NOx verisini bakanlığa aktarmakta ve bir takım kabul edilmiş hesaplarla NOx (NO2 cinsinden) verisine ulaşmaktadır.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın yaptığı bildirimlere istinaden bu hesaplamaların artık kabul edilmediği ve bu kapsamdaki tüm işletmelerin NO2 ve NO'yu ayrı ayrı ölçmesi veya NOx (NO2-NO) dönüştürücü kullanması gerektiği bildirilmiştir.
NOx converter seçiminde dikkat edilecek idari, ticari ve teknik temel hususlar mevcuttur.
1. NOx Dönüştürücü (Converter) Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken İdari Noktalar (Yasa Ve Yönetmeliklere Göre Belirlenmesi)
Bu noktada 2 temel ayrım mevcuttur. Yeni kurulacak sürekli emisyon ölçüm sistemleri ve mevcutta kurulu emisyon ölçüm sistemleri için inceleme gerekmektedir.
Mevcutta kurulu emisyon ölçüm sistemleri için NOx converter seçimi yapılırken, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı'nın izlediği ve talep ettiği 2 yol mevcuttur.
a) Kullanılan NOx converterın KGS1 sertifikalı olması:
NOx dönüştürücüler (converterlar) doğrudan KGS1 sertifikası almamaktadır. Ancak bir analizör ile birlikte test edilerek NOx ölçüm aralığı alması sağlanmaktadır.
Örneğin Siemens Ultramat23 Gaz Analizörü QAL1 sertifikası mevcuttur. Sertifika içerisindeki NO parametresi için ölçüm aralığı olduğu gibi, NOx parametresi için de ölçüm aralığı mevcuttur.
Bu ölçüm aralığı sertifika içerisinde yer alan M&C CG-2 converter sayesindedir.
Kaynak: https://qal1.de/15267/0000053810_12_siemens_SetCEMcert_en.pdf (sayfa – 3)
Kaynak: https://qal1.de/15267/0000053810_12_siemens_SetCEMcert_en.pdf (Sayfa – 6)
Sertifikasında NOx ölçüm aralığı belirlendiği için Siemens Ultramat23 gaz analizörü yukarıdaki converter dışında farklı bir ürün ile kullanılır ise, NOx ölçüm aralığı geçerli olmayacaktır.
Not: Sertifika içerisinde numune alma probu, pompa, soğutucu vs. ekipmanlardan içinde marka model yer almaktadır. Ancak yardımcı ekipmanlar ölçüme doğrudan etki etmediği için KGS2 testini geçmesi koşulu ile alternatif ekipmanlar kullanılabilmektedir. Ancak NOx dönüştürücü (converter) doğrudan ölçüm değerlerine etki ettiğinden dolayı, sertifikalı ürün kullanılmalıdır.
b) Sertifikalı değil ise, NOx converter EN Standartlarınca test edilmiş, yaygın olarak kullanılan, bilinen bir ürün olması:
Bu durum yalnızca sertifikasında NOx ölçüm aralığı olmayan ve mevcutta kurulu analizörlerde izlenebilir. Bu durumda dahi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı onayı alınarak satın alma ve kurulum işlemleri gerçekleştirilmelidir.
Yeni kurulacak tesislerde ise ya NOx ölçüm aralığına göre KGS1 sertifikası almış bir analizör kullanılmalı ya da NO ve NO2 ayrı ayrı ölçülmelidir.
2. NOx Dönüştürücü (Converter) Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Teknik Noktalar
NOx converterlarda en önemli kısım katalizördür. Katalizör, NO2 parametresini yüksek sıcaklıkta NO'ya dönüştüren ana ekipmandır. Katalizör seçimi yapılırken katalizörün verimi, minimum çevirebileceği NO2 miktarı, hassasiyeti ve ömrü gibi hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir.
a) NOx converter içerisinde yer alan katalizörün cinsi
Katalizörler başlıca karbon molibden, metal, polimer gibi malzemelerden imal edilmiş olabilir. Dönüştürülecek olan NO2 konsantrasyonuna bağlı olarak katalizör seçimi yapılmalıdır.
Baca gazı içerisindeki NO2 konsantrasyonu 200 ppm seviyesinin altında ise hassasiyeti ve çevrim verimliliği yüksek olan karbon molibden ve türevleri kullanılmalıdır.
Konsantrasyonun yüksek olması durumunda kartuş ömrünü göz önünde bulundurarak metal converter tercih edilebilir.
b) NOx converter içerisinde yer alan katalizörün ömrü
Katalist malzemenin ömrü gaz konsantrasyonuna ve numune gazın muhteviyatına göre değişmektedir. Korozif gazın yüksek olduğu proseslerde katalizör ömrü de paralel şekilde azabilmektedir. Standart karbon molibden katalizör ömrü 6-10 ay arası değişmektedir. Metal katalistlerin belirlenmiş bir ömrü mevcut değildir, uzun süreler kullanılabilir.
c) Conventer verimi
NOx converter verimi >%95 olmalıdır. Avrupa'da yapılan emisyon uygulamalarında kabul edilen verimlilik seviyesi bu orana göre tayin edilmektedir.
d) Bypass opsiyonunun değerlendirilmesi
Bypass opsiyonu NO2 konsantrasyonun ölçümü için kullanılabilir. NOx converter içerisinde bir vana grubu ile gaz yolunu değiştirerek katalist yolunu kapatmaktadır. Katalist yolu açıkken analizör NOx, katalist yolu kapalıyken NO ölçümü yapmaktadır. Bu iki değer arasındaki farktan NO2 değeriyle ilgili değer elde edilir.
3. NOx Dönüştürücü (Converter) Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Ticari Noktalar
Converter seçerken ilk yatırım maliyetinden daha öncelikli olarak işletme maliyetleri göz önünde bulundurulmalıdır. Teknik olarak doğru seçimi yapılan converterın, katalist değişim periyotları ve katalist harici değişecek parçaları hesaba katılmalıdır. Örneğin bir converterda yalnızca katalizör değişimi mevcutken, farklı ürünlerde katalizörle birlikte fitting ve o-ring değişim maliyetleri de olabilir.
NOx converter seçiminde teknik destek ve daha detaylı bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
Set Teknik Emniyet ve Çevre Teknolojileri A.Ş. olarak; Gaz Algılama Sistemleri, Proses Gaz Analiz Sistemleri, Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri, Endüstriyel İş Güvenliği Ekipmanları ve Yanma Teknolojileri konularında, 2004 yılından bu yana her geçen gün geliştirerek bugüne taşıdığımız satış ve teknik destek tecrübemiz ve tamamı Türkiye ve Avrupa normlarına uyumlu ürünlerimiz ile mühendislik çözümleri sunmaktayız.
Paylaş: