Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum tarafından 25.07.2020 tarihinde yapılan açıklamada, Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliğinde yapılacak değişiklikle tüm Jeotermal Enerji Santrallerinde yıl sonuna kadar hava kirliliğini ölçmek üzere, sürekli emisyon ölçüm cihazı takma zorunluluğu getirileceği bildirilmiştir. Bu açıklamaya istinaden 21.08.2020 tarihinde "Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri Tebliği"nde değişiklik yapılmasına dair tebliğ taslağı yayınlanmıştır. İlgili taslak tamamlandıktan sonra Jeotermal Enerji Santrallerine kurulacak olan Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemlerinin teknik içeriği kesinleşecektir.
Taslak tebliğde, sürekli emisyon ölçümü kapsamında kullanılacak analizörlerin optik ışık metodu ile doğrudan H₂S ölçümü yapabilen, uygun ölçüm aralığına sahip olması gerektiği belirtilmiştir.
Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'nde tesisler için limit değerler belirtilmiştir. İlgili yönetmelikteki taslak tebliğe göre; yönetmeliğin Ek-5'inde yer alan mevcut tesislere Jeotermal Enerji Santralleri de eklenerek kapasitesine göre limit değerleri belirlenecektir. Taslak tebliğe göre kapasitesi 20MWe ve daha az tesisler için limit değer 6 kg/saat, kapasitesi 20 MWe' den daha fazla olan tesisler için limit değer 10 kg/saat olarak belirlenmiştir.
Taslak tebliğde belirtilen optik ışık metodunun ölçüm prensibi, ultraviyole dalga boyu aralığında gazların moleküle özgü absorpsiyonuna dayanır. Ölçüme uygun dalga boyunun radyasyonu numuneden geçirilir ve ölçülen bileşenin konsantrasyonu ile orantılı olan seçici absorpsiyon belirlenir.
Bu analiz sistemleri örnekleme şekline göre Soğuk Ekstraktif, Sıcak Ekstraktif ve In-situ(yerinde) ölçüm yöntemleri gibi 3 temel prensipte çalışmaktadır.
Soğuk Ekstraktif Sistem tasarımında numune gaz, ısıtmalı bir numune alma probuyla sabit kaynaktan (bacadan) alınmakta ve aynı şekilde ısıtılmış bir numune hattı ile gaz analiz kabinine taşınmaktadır. Kabin içerisinde mevcut soğutucu ve filtreleme işlemleriyle şartlandırma işlemi yapıldıktan sonra analizöre giriş yapan numune gaz içerisinde H₂S konsantrasyonu UV yöntem ile ölçülmektedir.
Sıcak Ekstraktif Sistemler ise numune gazın tüm sistem boyunca ısıtılarak yoğuşmadan analiz edilmesi prensibiyle çalışır. İki sistemi birbirinden ayıran etken numune gaz içeriğidir. Analiz edilmesi istenen numune gaz suda yüksek oranda çözünebiliyorsa ve numune gaz içinde nem miktarı yüksek ise burada Soğuk Ekstraktif Sistemler kullanılmak doğru bir uygulama olmayabilir. Bu kısımda Sıcak Ekstraktif Sistemler tercih edilmelidir.
In-situ gaz analizörleri ise, bacaya doğrudan kurulur ve baca içerisine gönderilen optik bir ışık dalgasının numune gaz ile emilerek azalması prensibinde çalışmaktadır.
Bakanlık tarafından belirlenecek ölçüm parametrelerinin, ölçülmesi istenen lokasyonların ve limit değerlerin belirlenmesi doğrultusunda firmamız tarafından, proses ve ortam koşullarına uygun sistemler tasarlanarak devreye alım işlemleri gerçekleştirilmektedir.
Sistemlerin satış ve kurulumunun yanı sıra; İstanbul (merkez), İzmir, Adana ve Karabük'te yer alan teknik ekiplerimiz sayesinde bakım hizmetleri de hızlı şekilde sunulmaktadır.
Jeotermal Tesislerde SEÖS Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ Taslağı
Jeotermal Santrallerde Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
1. Jeotermal Santrallerde Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi kurulması için izlenecek adımlar nelerdir?
- Fizibilite raporu hazırlanması: Emisyon sistemini nereye ve nasıl kuracağınızın ve kurulumu yapılacak cihazların özelliklerinin anlatıldığı bir rapordur. Hazırlanan fizibilite rapor İl müdürlüğüne gönderilir. İl müdürlüğü onayladıktan sonra cihazların kurulumu gerçekleşmektedir.
- KGS1 (Kalite Güvence Seviyesi 1): Sertifikalı cihazların olmasıdır. Jeotermal santrallerinde debi ölçüm sisteminde sertifika istenmektedir.
- KGS2 (Kalite Güvence Seviyesi 2): Tübitak tarafından kurulan sistemlerin doğru ölçüm yapıp yapmadığının kontrolü ile ilgili test yapılmaktadır. Sonuca göre uygunluk verilir ya da geçersiz olur. Geçersiz olması durumunda sistemdeki eksiklikler kontrol edilip düzeltilerek tekrar KGS2 testi yapılır. KGS2 5 yılda bir yapılmaktadır.
- KGS3 (KGS3 - Kalite Güvence Seviyesi 3): İşletme ya da taşere ettiği firma her ay sisteme doğruluk testi yapar. Bakanlık bu testin otomatik yapılmasını istemektedir. Sistemde yer alan KGS3 düzeneği otomatik olmalıdır.
- YGT: Tübitak tarafından KGS2 ‘de oluşturulan kalibrasyon fonksiyonun geçerli olup olmadığının kontrolü yapılmaktadır. Yılda 1 kez yapılır.
2. Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi (SEÖS) uygulamalarında hangi ölçüm yöntemi ve ölçüm teknolojisi önerilmektedir?
Hassas H2S ölçümünde yaygın olarak kullanılan yöntemler ultraviyole (UV) ve lazer (IR) ışık teknolojileridir.
UV yöntemler hem sıcak hem de soğuk ekstraktif ölçüm yöntemi ile uygun analizör tipleri mevcuttur. UV yöntemle çalışan analizörlerde hassas ölçüm yapılmaktadır. Ancak yüksek ölçüm aralıklarında (5.000ppm) ölçüm yapılamaz. Ayrıca H2O ölçümü de yapılamamaktadır.
Lazer (IR) ışığı kullanan analizörlerde ise yüksek CO2 (karbondioksit) kaynaklı girişim (H2S ölçümüne diğer gazların etkisi) kontrol altında tutulmalıdır.
Ölçüm teknolojilerinin yanı sıra, örnekleme şekline göre in-situ (yerinde), soğuk ekstraktif ve sıcak ekstraktif yöntemler mevcuttur.
Örnekleme şekline göre bakıldığında ise in-situ (yerinde ölçüm) metodunu su buharının %10'un altında olan prosesler için kullanılabilir. Düşük bakım maliyetine sahiptir. Belirli periyodlarda temizlenmesi yeterli olur. Exproof ürünleri diğer ölçüm sistemleri ile kıyaslandığında daha pahalıdır. Otomatik KGS3 yapılamaz. Her ay yapılacak testte bacadan sökülüp bir boruya takılıp, takılan boruya gaz verilip sonrasında demonte dilip ölçüm yerine tekrar takılarak ayar yapılması gerekmektedir.
Sıcak ekstraktif metotlarda H2S ile birlikte H2O parametresi de sürekli olarak izlenmelidir. Maksimum %40 su buharı içeren proseslerde ölçüm yapılabilir. Bu değerin üzerindeki yüksek su buharı içeren ve ara sıra bu değerin üzerine çıkan prosesler için en iyi yöntem ve doğru sonuç verecek yöntem soğuk ekstraktif sistemlerdir.
Set Teknik Emniyet ve Çevre Teknolojileri A.Ş. olarak; Gaz Algılama Sistemleri, Proses Gaz Analiz Sistemleri, Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemleri, Endüstriyel İş Güvenliği Ekipmanları ve Yanma Teknolojileri konularında, 2004 yılından bu yana her geçen gün geliştirerek bugüne taşıdığımız satış ve teknik destek tecrübemiz ve tamamı Türkiye ve Avrupa normlarına uyumlu ürünlerimiz ile mühendislik çözümleri sunmaktayız.
***Jeotermal tesislerinde SEÖS tebliği ve sistem hakkındaki sorularınız için Ertan Aydemir ile ertanaydemir@setteknik.com.tr iletişime geçebilirsiniz.
Paylaş: